Stymulacja audio – psycho – lingwistyczna

Część I – podstawowe informacje

Stymulacja audio – psycho – lingwistyczna

  •  Jest to metoda terapeutyczna skierowana do osób ze stwierdzonymi zaburzeniami uwagi słuchowej i lateralizacji słuchowej.
  •  Służy usprawnianiu czynnego słuchania oraz wykształcaniu prawousznej lateralizacji.
  •  Terapia polega na słuchaniu odpowiednio przygotowanego materiału dźwiękowego przez specjalne słuchawki, gdzie dźwięki podawane są drogą powietrzną oraz kostną.

Komu może pomóc taka terapia?

U dzieci metoda Tomatisa stosowana jest w przypadku:

  • zaburzeń mowy (jąkanie, opóźniony rozwój mowy, wady wymowy);
  • zaburzeń głosu (np. chrypki dziecięce, będące rezultatem nadużywania głosu);
  • dysleksji;
  • trudności szkolnych;
  • zaburzeń koncentracji;

Tomatis prowadząc badania nad wzajemną zależnością miedzy, słuchem a głosem zaobserwował, że na jakość głosu wpływają nie tylko organiczne uszkodzenia słuchu, lecz również zaburzenia słuchania, czyli uwagi słuchowej.

Tomatis wprowadził rozróżnienie między dwoma procesami: słyszeniem a słuchaniem.

Co to jest uwaga słuchowa i skąd wiemy, że jest zaburzona?

Słyszenie jest procesem biernym (recepcją dźwięku) i zależy od stanu obwodowej części narządu słuchu, tzn. komórek słuchowych w uchu wewnętrznym i nerwu słuchowego.

Słuchanie (uwaga słuchowa) jest procesem aktywnym.

W uproszczeniu można powiedzieć, że jest to umiejętność świadomego odbierania bodźców dźwiękowych, wydobywania sygnałów istotnych i odrzucania nieistotnych oraz czerpania  z nich informacji o otaczającym świecie.

Jakość uwagi słuchowej zależy przede wszystkim od funkcjonowania ośrodkowych struktur układu słuchowego oraz przepływu informacji między różnymi ośrodkami w mózgu.

Osoby z zaburzeniami uwagi słuchowej wydają się czasem puszczać informację koło uszu – trzeba im kilkukrotnie powtarzać informacje lub polecenia. Często są podejrzewane  o niedosłuch.

Co może sugerować, że u danej osoby występują zaburzenia uwagi słuchowej?

  • zaburzenia koncentracji uwagi;
  • nadwrażliwość na dźwięki;
  • błędna interpretacja pytań;
  • mylenie podobnie brzmiących słów;
  • monotonny głos;
  • konieczność powtarzania poleceń;
  • ubogie słownictwo;
  • trudności z czytaniem i pisaniem;
  • niemuzykalność;
  • słaba koordynacja ruchowa i słabe umiejętności sportowe;
  • niewyraźne pismo;
  • męczliwość;
  • mylenie strony prawej i lewej;
  • nadaktywność;
  • nadwrażliwość emocjonalna;
  • brak wiary w siebie;
  • nieśmiałość;
  • drażliwość;
  • wycofywanie się.

Słuchanie jest umiejętnością, która kształtuje się przez całe życie człowieka i może podlegać treningowi.

Nawet osoby z prawidłowym wynikiem badania audiometrycznego mogą mieć problemy ze słuchaniem.

Wg Tomatisa słuchanie jest wyrazem chęci komunikowania się z otoczeniem, otwarciem się na świat zewnętrzny.

Przyczyny zaburzeń uwagi słuchowej

Źródła zaburzeń mogą leżeć już we wczesnym dzieciństwie.

Przyczyną powstawania zaburzeń uwagi słuchowej mogą być, np:

  • traumatyczne przeżycia emocjonalne, powodujące „zamknięcie się” na otaczający świat np. adopcja lub wczesne oddzielenie od matki,
  • czasowe lub stałe odcięcie od świata dźwięków (np, nawracające zapalenia uszu u dzieci),
  • opóźniony rozwój mowy,
  • powikłania w okresie ciąży i w okresie okołoporodowym,
  • opóźnienie rozwoju psychoruchowego.

Test uwagi słuchowej i lateralizacji słuchowej składa się z następujących elementów

  • badanie uwagi słuchowej zewnętrznej (drogą powietrzna)
  • badanie uwagi słuchowej wewnętrznej (drogą kostna)
  • badanie umiejętności lokalizacji dźwięku (droga kostna)
  • badanie umiejętności dyskryminacji wysokości dźwięku (tzw. selekcji dźwięku)
  • badanie lateralizacji słuchowej.

Część II – dla dociekliwych

Energetyzująca funkcja dźwięku

  • Narząd słuchu pozwala na komunikowanie się z otoczeniem, a to co słyszymy wpływa na kształtowanie się naszego głosu, mowy i języka. Sposób działania narządu słuchu ma wpływ na przyswajanie sobie umiejętności czytania i pisania, na postawę ciała, koordynację ruchów i stany emocjonalne.
  • Tomatis uważał, że dźwięk spełnia nie tylko funkcję informacyjną, lecz również stanowi „energetyczny pokarm” dla mózgu – jest swojego rodzaju dynamem dostarczającym energii naszemu mózgowi. Mózg wymaga stymulacji sensorycznej. Doświadczenia z deprywacją sensoryczną (człowiek jest pozbawiany dopływu wszelkich bodźców z otoczenia) wykazują, że istota ludzka nie jest w stanie wytrzymać przez dłuższy okres braku bodźców. Mózg wymaga „karmienia” go bodźcami w odpowiedniej dawce i o odpowiedniej jakości, co powoduje stan podstawowego pobudzenia, przygotowującego go do dalszej aktywności.
  • Tomatis uważał, że układ słuchowy jest najważniejszym dostarczycielem energii do mózgu i powoduje większą stymulację kory mózgowej niż którykolwiek z pozostałych zmysłów.
  • Zaburzenia zarówno słuchu, jak i uwagi słuchowej mogą prowadzić do obniżenia stymulacji mózgu i zmniejszenia efektywności przetwarzania bodźców.
  • Szukając kategorii dźwięków, które miałyby najkorzystniejszy wpływ na układ słuchowy Tomatis sięgnął m.in. po muzykę Mozarta i chorały gregoriańskie.

Jakie jest znaczenie lateralizacji słuchowej?

Ważną rolę w procesie słuchania odgrywa to, które ucho jest uchem dominującym  w procesie słuchania (lateralizacja słuchowa).

Prawe ucho słucha nieco inaczej niż lewe. Wynika to faktu, że półkule mózgu zawiadują różnymi umiejętnościami. Lewa półkula „racjonalna” zazwyczaj odpowiada za mowę. Prawa zaś („emocjonalna”) odpowiada za ujmowanie pojęć całościowe, za wyobraźnię przestrzenną, percepcję muzyki i przede wszystkim za emocje. Obie półkule współpracują i tworzą pewien obraz świata, pozwalając nam nań reagować.

Według Tomatisa prawidłową lateralizacją jest lateralizacja prawouszna, która bazuje na pracy lewej półkuli, co prowadzi do odbierania przede wszystkim treści wypowiedzi. Jest to korzystne w procesie komunikacji. Lateralizacja lewouszna może predysponować do wystąpienia zaburzeń głosu i mowy.

Terapia Metoda Tomatisa (stymulacja audia-psycho-lingwistyczna)

  • W przypadku organicznych uszkodzeń słuchu spowodowanych uszkodzeniem komórek słuchowych lub nerwu słuchowego nie jest możliwe odtworzenie fizjologicznych mechanizmów słyszenia (tzn. zregenerowania uszkodzonych elementów).
  • W przypadku zaburzeń słuchania, zależnych w głównej mierze od procesów zachodzących w ośrodkowym układzie nerwowym, często nie są one spowodowane organicznymi uszkodzeniami mózgu, lecz nieprawidłowym funkcjonowaniem pewnych struktur. Stąd możliwe jest wytrenowanie pewnych umiejętności poprzez trening słuchowy. Służy temu właśnie opracowana przez Tomatisa metoda.
  • Metoda Tomatisa jest metoda treningu słuchowego przeprowadzanego za pomocą urządzenia zwanego elektronicznym uchem. Składają się na nią sesje słuchania materiału dźwiękowego oraz konsultacje dodatkowe wraz z oceną audio-psycho-fonologiczną.
  • Metoda ma zastosowanie u osób, u których stwierdza się zaburzenia uwagi słuchowej.
  • Terapia poprzedzona jest testami, decydującymi o tym, jaki rodzaj stymulacji zastosować.

Ucho elektroniczne stosowane w terapii Tomatisa

  • Jest to urządzenie umożliwiające modyfikację sposobu słuchania.
  • Za pomocą tego urządzenia Tomatis chciał przeprowadzić warunkowanie audio-wokalne, które narzucałoby uchu pewien sposób słuchania wpływając poprzez to na tworzenie głosu.
  • Ucho musi zaadaptować się do otoczenia dźwiękowego. Dzieje się to dzięki czynności ucha środkowego w mechanizmie skurczu mięśnia napinacza błony bębenkowej oraz mięśnia strzemiączkowego.
  • „Elektroniczne ucho” ćwiczy mechanizmy akomodacyjne ucha środkowego. Mięsień napinacz błony bębenkowej powoduje zmianę napięcia błony bębenkowej sprawiając, że staje się ona czymś w rodzaju akustycznej soczewki skupiającej dźwięk. Mięsień strzemiączkowy reguluje dopływ dźwięków do ucha wewnętrznego. Szybkość i złożoność ruchów akomodacyjnych pozwala otworzyć się na pewne zakresy częstotliwości.
  • Wykorzystuje się dwa rodzaje przewodzenia dźwięku, bramkowanie, opóźnienie, wyprzedzenie, filtry i balans.