GDY KAROLEK PRZESTAJE BYĆ DZIECKIEM …
No i stało się !!! Moje dziecko zaczęło interesować się seksem.
Przed takim wyzwaniem prędzej czy później stanie każdy Rodzic i jest to niezależne od tego, czy tego chce czy nie. Prawa biologii są nieuniknione. DZIECKO DOJRZEWA i staje się małą kobietką czy też małym mężczyzną.
Dla rodziców okres dojrzewania ich dziecka, odkrywanie przez nie własnej seksualności, rozpoczęcie aktywności seksualnej – jest okresem szczególnie niepokojącym. Wielu z nich nie potrafi przyznać, że zmiany fizyczne i hormonalne związane z dojrzałością płciową są naturalną częścią cyklu każdego życia – także dziecka upośledzonego umysłowo.
Wiek dojrzewania jest okresem olbrzymich przemian, które dokonują się zarówno w organizmie jednostki, jak i w jej psychice. Jest bardzo trudnym okresem nie tylko dla nastolatka, ale także dla jego rodziców i najbliższych. Młodzi ludzie chcą się podobać sobie, ale tez innym, zaimponować rówieśnikom, zwrócić na siebie uwagę. To czas pierwszych sympatii i pierwszych randek, marzeń o bliskości, trzymaniu za rękę i patrzeń sobie w oczy.
Osoby z obniżoną sprawnością intelektualną dojrzewają czasami z pewnym opóźnieniem ( nie jest to jednak regułą !!! ), ale proces ten przebiega u nich tak samo, jak u wszystkich dziewczynek i chłopców. Oni również nawiązują przyjaźnie i sympatie i marzą o miłości. Bardzo rzadko jednak – my dorośli – przyznajemy im prawo do zakochania się i przeżywania najwspanialszego z ludzkich uczuć. Związki nieformalne budzą nasz ogromny niepokój, do formalnych na ogół nie dopuszczamy. Czy musi tak być?.
Stereotypowe postrzeganie osób z upośledzeniem umysłowym, mity związane z ich dorosłością, wyrządzają wiele krzywdy, wpływając na zniekształcony obraz oczekiwań i nastawień Rodziców. Jeżeli Rodzice oczekują, że ich potomkowie pozostaną na zawsze dziećmi i jednocześnie wzmocnią to swoim zachowaniem, to można się spodziewać, że ich dzieci pozostaną infantylne i emocjonalnie niedojrzałe, nawet gdy będą już dorosłymi ludźmi. Karolek nigdy nie stanie się panem Karolem a Aneczka –panią Anią.
Proces uzyskiwania dojrzałości seksualnej przez dorastające dzieci może być w pewnym stopniu zahamowany poprzez zaprzeczenie, że upośledzeni intelektualnie mogą odczuwać potrzeby seksualne, mogą się zakochać i pragnąć bliskości z płcią przeciwną. w konsekwencji odmawia się im edukacji seksualnej, stosuje ścisłą kontrolę zachowań ( bez prawa do intymności ), używa nieodpowiedniego do wieku, dziecinnego słownictwa. Rezultat takich poczynań to egzystujący w społeczeństwie dorośli biologicznie ludzie o statusie dzieci.
Rodzice muszą wiedzieć, że potrzeby seksualne ich dzieci, przeżycia związane z seksem są częścią, warunkiem dobrego zdrowia i prawidłowego rozwoju psychiki. Jest to nie mniej ważny fakt dla osób upośledzonych umysłowo jak i dla innych ludzi.
Nastolatki z niepełnosprawnością intelektualną są w gorszej sytuacji niż ich zdrowi rówieśnicy, ponieważ nie zawsze, a właściwie bardzo rzadko są w stanie samodzielnie dotrzeć do odpowiedzi na nurtujące ich pytania.Nośniki informacji będące znaczącym źródłem zdobywania wiedzy na temat seksu (literatura, internet ) są dla nich – z racji bardziej lub mniej obniżonej sprawności umysłowej – niedostępne.
Należy w tym miejscu podkreślić znaczenie edukacji seksualnej. Edukacja dotycząca szeroko rozumianej seksualności jest osobom upośledzonym potrzebna, powinna mieć ona miejsce równocześnie w domu i w szkole.Edukacja w tym zakresie należy się również samym Rodzicom. Praktyka pokazuje, że w momencie pojawienia się „trudnych”zachowań w obszarze zachowań seksualnych – Rodzice stają się zagubieni i przerażeni. Nie wiedzą, czy „ to”, co robi ich dziecko jest najzupełniej normalne i rozwojowe czy też może jest przejawem jakiejs nienormalności i patologii. Gdy takie zachowania się pojawiają, Rodzice nie wiedzą, jak zareagować.
Najczęściej wymieniane przez Rodziców „zachowania „problemowe” to :
- Publiczne onanizowanie się (w szkole, na ulicy);
- Publiczne obnażanie się;
- Brak kontroli potrzeb seksualnych (próby odbycia stosunku w szkole, używanie do tego celu zabawek pluszowych, namawianie do aktywności seksualnej innych osób, napastowanie w tym celu słabszych, uległych);
- Zbyt otwarte i ufne zachowania w stosunku do znajomych i nieznajomych osób: rzucanie się im na szyję, całowanie, ściskanie, dotykanie genitaliów (co może być odczytane jako prowokacja);
- Używanie wulgarnego słownictwa;
- Obawy Rodziców o wykorzystanie seksualne ich dzieci.
Okres dojrzewania jest trudny również dla samych dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. Niezrozumienie tego, co dzieje się z organizmem, gdy przechodzą zmiany związane z dojrzewaniem ( gdy głos zaczyna się zmieniać, rośnie owłosienie okolic płciowych, dziewczynki zaczynają miesiączkować, chłopcy miewają „mokre sny”, zmienia się nastrój ) – budzi wiele obaw wsród nastolatków i wprawia w zakłopotanie i niepokój. Potrzeba uświadamiania seksualnego jest tu oczywista. Nie mają racji rodzice, którzy twierdzą:
- „niewiedza jest dla nich szczęściem”;
- „czego nie wiedzą, nie może ich ranić”;
- „nie wolno budzić licha”;
- „my wiemy, co jest dla nich najlepsze”…
Istnieje potrzeba prostej edukacji, prowadzonej zgodnie z poziomem rozwoju, stopniem dojrzałości i umiejętnościami społecznymi. Potrzebne jest używanie prostych słów i przykładów, metod audiowizualnych, modeli, konieczne są wielokrotne powtórzenia. Edukację taką powinno się rozpoczynać odpowiednio wcześnie, gdyż dzieci i młodzież z deficytami intelektualnymi potrzebują więcej czasu, by zrozumieć i utrwalić wiadomości, jakie się im przekazuje.
Oto przykładowe tematy, związane z obszarem seksualności człowieka.
- Informacja na temat własnego ciała:
- Różnice między kobietą i mężczyzną;
- Funkcje poszczególnych części ciała;
- Intymne części ciała;
- Informacja na temat miesiączkowania, polucji nocnych.
- Informacja na temat stosunków między ludźmi w społeczeństwie (w tym pojęcia: miłości, przyjaźni, manier towarzyskich, osobistej prezencji, szanowania siebie i innych, prywatności).
- Informacja o płodności, wydawaniu potomstwa na świat, macierzyństwie.
- Informacja na temat poprawnych i niepoprawnych zachowań seksualnych w danych okolicznościach.
- Informacja na temat antykoncepcji- jako zabezpieczenia przed niepożądaną ciążą, chorobami przenoszonymi drogą płciową.
- Informacja na temat podejmowania decyzji i konsekwencji tych wyborów, zachowań asertywnych, sprzeciwiania się niechcianym propozycjom i prowokacjom- jako profilaktyka przemocy seksualnej.
Takie zagadnienia możemy / powinnyśmy poruszać w rozmowach z dziećmi i młodzieżą. Oczywiście poziom tych rozmów musi być dostosowany do wieku, poziomu intelektualnego odbiorcy, jego „otwartości” i gotowości do poruszania „TYCH SPRAW”. Z doświadczenia jednak wiem, że dzieci są bardzo zainteresowane taką tematyką i chociaż często podczas spotkań w gabinecie psychologa, towarzyszy nam chichot i śmiechy – są to naturalne sposoby na ukrycie pewnego zawstydzenia i zażenowania podejmowaniem ważnych i interesujących, ale jednak trochę „wstydliwych” tematów.
Drodzy Rodzice – pozwólcie swoim dzieciom DORASTAĆ. Wspierajcie ich i przygotowujcie do wejścia w świat DOROSŁYCH.
Ze swojej strony życzę każdemu uczniowi, aby dane mu było zakochać się, przeżyć uczucie uwielbienia ze strony drugiej osoby, aby mógł poczuć się kimś pięknym i wyjątkowym …
Mariola Miszewska
psycholog szkolny
