Opracowanie – Mariola Miszewska

Drogi Rodzicu

Bezpieczeństwo dziecka jest sprawą fundamentalną dla jego prawidłowego rozwoju. Jest również jego podstawowym PRAWEM.

Dlatego też podejmujemy w naszej szkole szereg działań mających na celu OCHRONĘ DZIECI PRZED KRZYWDZENIEM .

Doświadczanie przemocy , bycie krzywdzonym – ma wiele negatywnych konsekwencji dla dziecka, zaburza jego rozwój umysłowy, emocjonalny i społeczny. Skutki doświadczanej traumy mogą trwać latami. Dlatego tak ważne jest zapobieganie przemocy wobec dzieci i wczesna identyfikacja zagrożeń ich bezpieczeństwa. Niezbędna do tego jest wiedza na temat zjawiska przemocy i jego mechanizmów.

Jednym z naszych zadań jako szkoły, jest edukacja rodziców (opiekunów ) dzieci , związana z zagadnieniem przemocy.

Poniżej garść podstawowych informacji na temat zagadnienia.

I.Rodzaje przemocy

Wyróżnia się 4 rodzaje przemocy wobec dziecka: 1.przemoc fizyczna , 2.przemoc psychiczna 3.wykorzystywanie seksualne 4.zaniedbywanie.

Takie usystematyzowanie zachowań krzywdzących dziecko pomaga rejestrować, badać i opisywać ten problem. Doświadczenia konkretnego dziecka – ofiary przemocy , mają jednak najczęściej charakter mieszany. Badania wskazują, że zazwyczaj dzieci krzywdzone przez rodziców, dotknięte są więcej niż jednym rodzajem przemocy.

II. Symptomy doświadczania przemocy

Symptomy różnych rodzajów krzywdzenia dzielą się na :

– specyficzne ( z pewnością lub wysokim prawdopodobieństwem wskazujące wystąpienie danej formy krzywdzenia ,np. ślady po przypalaniu papierosem ) – niespecyficzne (takie , które nasuwaja przypuszczenie ,że dziecko doświadcza przemocy, np. zamknięcie się w sobie). Symptomy krzywdzenia są w zdecydowanej większości niespecyficzne. Ich obraz zależy od wielu czynników: wieku dziecka i jego cech charakterologicznych, rodzajów i form krzywdzenia, czasu trwania krzywdzenia, sprawcy krzywdzenia i jego roli w życiu dziecka, wsparcia otrzymanego w rodzinie i dalszym otoczeniu;

Umiejętność rozpoznawania u dzieci symptomów wskazujących na doświadczanie krzywdzenia jest konieczna, by ochronić je przed przemocą i zaniedbaniem.

Główne kategorie niespecyficznych symptomów i konsekwencji doświadczania przemocy w dzieciństwie to:

  • Regres w rozwoju i funkcjonowaniu dziecka

  • Izolowanie się, apatia

  • Zachowania autodestrukcyjne (samookaleczenia, próby samobójcze)

  • Trudności szkolne

  • Depresja, lęk

  • Zachowania ryzykowne i aspołeczne

  • Uzależnienia

  • Nadmierna seksualizacja, problematyczne zachowania seksualne

  • Zaburzenia snu, zaburzenia odżywiania

  • Moczenie się, zanieczyszczanie

  • Zahamowania rozwoju fizycznego, spadek wagi

Występowanie pojedynczego objawu na ogół nie jest dowodem na to, że dziecko doświadczyło krzywdzenia, ale nasilenie się go lub pojawienie kolejnych, zwiększa prawdopodobieństwo, że mamy do czynienia z krzywdzeniem dziecka.

Przyjrzyjmy się zatem poszczególnym formom krzywdzenia dzieci , z uwzględnieniem charakterystycznych dla danej formy przemocy symptomów .

PRZEMOC FIZYCZNA

Przemoc fizyczna wobec dziecka, to każda forma fizycznego przymusu lub przemocy ze strony rodzica lub opiekuna, czyli osoby odpowiedzialnej za dziecko, która prowadzi do urazu fizycznego albo wiąże się z ryzykiem takiego urazu.

Przemoc fizyczna wobec dzieci często bywa stosowana jako kara. Sprawca chce, aby dziecko chwilowo odczuło ból, nie zamierza jednak spowodować urazu. Chce tylko zapanować nad dzieckiem lub skorygować jego zachowanie. Kara fizyczna wykracza poza ramy metod wychowawczych dozwolonych przez polskie prawo.

Formy przemocy fizycznej

Przemocą fizyczną są wszystkie kary cielesne, włącznie z klapsami. To bicie ręką, pasem i innymi przedmiotami, bicie po twarzy, głowie i ciele dziecka, popychanie, szarpanie, przytrzymywanie, wiązanie, wykręcanie rąk, fizyczne zmuszanie do jedzenia, parzenie gorącą wodą, papierosami, ciągnięcie za uszy i włosy.Przemoc fizyczna wobec dziecka, w tym kary fizyczne, jest w Polsce prawnie zakazana.

Symptomy przemocy fizycznej

Przemoc fizyczna może powodować różne, czasem charakterystyczne urazy. Znajomość tych symptomów jest bardzo ważna w identyfikacji dzieci, które doświadczają fizycznego krzywdzenia.

Symptomy przemocy fizycznej, które można zaobserwować na ciele dziecka to:

  • pręgi na plecach, nogach i rękach,

  • pęknięcia skóry, rany lub strupy w miejscach przyczepu małżowin usznych do czaszki,

  • krwawe wylewy do gałek ocznych,

  • ślady od przypalania papierosem przypominające ślady po ospie,

  • sińce – szczególnie liczne, na różnym etapie gojenia.

Szczególne podejrzenia powinny budzić urazy fizyczne o niewyjaśnionej genezie i te ,których postać nie pasuje do wyjaśnień udzielanych przez dziecko lub opiekuna.

Nie wszystkie urazy, które są konsekwencją przemocy fizycznej można zaobserwować. Gdy następstwem przemocy jest uraz wewnętrzny: krwawienie wewnętrzne, krwotok śródczaszkowy lub pęknięcie kości, konieczna jest specjalistyczna diagnostyka medyczna.

Link do filmu obrazującego przemoc fizyczną. https://www.youtube.com/watch?v=vZFtK1A39aM

PRZEMOC PSYCHICZNA

Zdefiniowanie przemocy psychicznej nie jest łatwe, gdyż katalog form, jakie może przyjmować, jest praktycznie niewyczerpany. Uznaje się, że przemoc psychiczna to pozafizyczna forma agresji i wrogości wobec dziecka. Każde upokorzenie dziecka jest forma przemocy emocjonalnej. Niejedna nerwica dziecieca powstała na skutek psychicznego znęcania się nad dzieckiem i łamania jego praw. Objawy zaburzeń w rozwoju pojawiają się jednak wówczas , gdy model relacji rodzic – dziecko , oparty jest na powtarzajacych się , różnorodnych formach przemocy emocjonalnej.

Formy przemocy psychicznej

Najważniejsze formy przemocy psychicznej to:

  • niedostępność emocjonalna opiekuna dziecka, ignorowanie potrzeb emocjonalnych dziecka, niewyrażanie uczuć;

  • relacja z dzieckiem oparta na wrogości, obwinianiu, oczernianiu, odrzucaniu. Często u jej źródeł leży przekonanie, że dziecko zasługuje na takie traktowanie ze względu na przypisywane mu negatywne cechy;

  • nierealistyczne oczekiwania i wymagania wobec dziecka, niezgodne z jego możliwościami na danym etapie rozwoju; surowe i niekonsekwentne dyscyplinowanie;

  • niedostrzeganie lub nieuznawanie indywidualności dziecka i granic psychicznych pomiędzy rodzicem a dzieckiem. Dziecko służy zaspokajaniu potrzeb rodzica. Sytuację tę obserwujemy często, gdy dziecko wciągane jest w konflikt pomiędzy zwaśnionymi rodzicami;

  • nieodpowiednia socjalizacja lub demoralizacja; izolowanie dziecka lub niezapewnianie mu stosownej stymulacji i możliwości nauki;

  • wyzwiska , obrażanie , krytyczne porównywanie z innymi, krzyki ;

  • zastraszanie , stosowanie gróźb;

  • wywoływanie poczucia winy.

Nie tylko bezpośrednie doświadczanie przemocy przez dziecko ma negatywny wpływ na jego rozwój. Szkodliwa jest również przemoc pośrednia, czyli sytuacje, gdy dziecko jest świadkiem przemocy pomiędzy członkami rodziny. Traumatyczne konsekwencje może nieść rola obserwatora aktów przemocy i ich bezpośrednich skutków.

Symptomy przemocy psychicznej

  • brak akceptacji siebie i niska samoocena,

  • niechęć do podejmowania wysiłku , przewidywanie porażki,

  • poczucie niesprawiedliwości, świadomość braku miłości rodzicielskiej,

  • bunt, chęć zemsty,

  • nieufność wobec ludzi,

  • stany depresyjne,

  • objawy somatyczne : biegunki,uporczywe bóle i zawroty głowy, bóle żołądka i bóle mięśni, drżenie, nadmierną potliwość, nie trzymanie moczu i kału, wymioty oraz bóle w okolicy serca,

  • zaburzenia snu

Link do filmu obrazującego przemoc psychiczną.

https://www.youtube.com/watch?v=zfuO0NLgYlw

PRZEMOC SEKSUALNA

Wykorzystywanie seksualne jest angażowaniem dziecka przez dorosłego w jakąkolwiek aktywność seksualną, niezależnie od motywów. Kontakty seksualne dziecka z osobą dorosłą są doświadczeniem, które ma negatywny wpływ na jego rozwój oraz funkcjonowanie fizyczne, emocjonalne i społeczne. Zjawisko wykorzystywania seksualnego dzieci jest niezgodne z normami obyczajowymi i prawnymi wszystkich niemal kultur i krajów świata.

Według polskiego prawa wszelkie kontakty seksualne osoby dorosłej z dzieckiem poniżej 15 roku życia są przestępstwem. Nawet jeśli dziecko wyrazi zgodę na taki kontakt lub samo go inicjuje, nie zmienia to odpowiedzialności karnej i moralnej dorosłego sprawcy. Ustawodawca uznał, że dziecko do ukończenia 15 roku życia nie jest wystarczająco dojrzałe fizycznie i psychicznie do kontaktów seksualnych i nie może zgodzić się na nie w ważny prawnie sposób.

Legislacje innych krajów różnie ustalają wiek dojrzałości do kontaktów seksualnych – najczęściej jest to czternaście, piętnaście lub szesnaście lat.

Formy wykorzystywania seksualnego

Wykorzystywanie seksualne to szeroki katalog zachowań seksualnych osoby dorosłej wobec dziecka. Za względu na sposób angażowania dziecka, dzieli się je na zachowania seksualne z kontaktem fizycznym i bez kontaktu fizycznego.

Zachowania seksualne z kontaktem fizycznym to:

  • penetracja – czyli sytuacje, gdy wagina, odbyt lub usta dziecka są penetrowane przy użyciu penisa, palca lub przedmiotów,

  • kontakt bez penetracji – czyli dotykanie intymnych części ciała dziecka, całowanie o charakterze seksualnym, dotykanie przez dziecko intymnych części ciała sprawcy.

Zachowania seksualne bez kontaktu fizycznego to:

  • ekshibicjonizm, czyli prezentowanie dziecku intymnych części ciała,

  • włączanie dziecka w oglądanie lub produkcję materiałów pornograficznych,

  • werbalne molestowanie dziecka,

  • grooming, czyli uwodzenie dziecka w internecie w celu nawiązania kontaktów seksualnych.

Symptomy wykorzystywania seksualnego

Zazwyczaj bardzo trudno jest zidentyfikować wykorzystywanie seksualne dziecka. Są jednak symptomy fizyczne, które jednoznacznie lub z dużym prawdopodobieństwem wskazują, iż dziecko zostało wykorzystane seksualnie. Jest to:

  • ciąża,

  • choroba weneryczna,

  • obecność spermy na ciele dziecka.

Podejrzenia powinny pojawić się również wtedy, gdy dziecko ma niewyjaśnione urazy genitaliów i odbytu lub cierpi na zakażenie dróg moczowych.

Symptomy niespecyficzne :

nadmierna erotyzacja dziecka , nieadekwaqtna do wieku znajomość zachowań seksualnych oraz anatomii narządów płciowych , prowokacyjne zachowania seksualne wobec dorosłych, zachowania seksualne wobec rówieśników, erotyczna twórczość dziecka , zachowania recesywne ( powrót do ssania palca czy smoczka ), lęki wobec określonej płci,

Link do filmu obrazującego przemoc seksualną. https://www.youtube.com/watch?v=27mdxKc5-24

ZANIEDBYWANIE DZIECKA

Zaniedbywanie często współwystępuje z innymi kategoriami krzywdzenia, szczególnie z przemocą psychiczną wobec dziecka. Zaniedbywanie potrzeb fizycznych i psychicznych dziecka może mieć znaczący wpływ na jego zdrowie i rozwój.

Zaniedbywanie to

  • niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka

  • nierespektowania jego podstawowych praw przez rodziców lub opiekunów albo innych osób zobowiązanych do opieki, wychowania i ochrony dziecka.

Zaniedbanie nie zawsze jest rozmyślnym działaniem, niekiedy do zaniedbania dochodzi z nieuwagi, niewiedzy, braku umiejętności lub możliwości.

Zaniedbywanie może być postawą trwałą, nagminnym postępowaniem na szkodę dziecka, ale może też być zachowaniem incydentalnym, które przyniosło dziecku szkodę.

Formy zaniedbywania dziecka

Niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i psychicznych dziecka może obejmować:

  • niedostarczanie dziecku odpowiedniego pożywienia, schronienia lub ubioru;

  • brak opieki i ochrony dziecka, narażenie go na zagrożenie zdrowia lub życia;

  • niezapewnienie dziecku dostępu do opieki medycznej i leczenia;

  • zaniedbanie potrzeb emocjonalnych dziecka.

Symptomy zaniedbywania dziecka

W przeciwieństwie do innych form krzywdzenia dziecka, zaniedbywanie, a szczególnie zaniedbywanie materialne, relatywnie łatwiej zidentyfikować, ponieważ jego skutkami są symptomy i sytuacje dostępne obserwacji.

Dzieci zaniedbywane może charakteryzować niższa waga i wzrost, wątła budowa ciała, bladość skóry, wady postawy.

Symptomami zaniedbania są też oznaki braku higieny i nieleczonych chorób. Świadczy o nim nieodpowiednia do pory roku odzież i obuwie, niedostosowane do rozmiarów dziecka, brudne.

Alarmującą oznaką zaniedbania jest brak opieki nad dzieckiem, przebywanie dziecka w zagrażających jego bezpieczeństwu sytuacjach.

Przejawem zaniedbania jest również brak opieki medycznej, badań kontrolnych i szczepień.

Na szkodliwy wpływ zaniedbań rodzicielskich najbardziej podatne są małe dzieci. Przede wszystkim ze względu na swoją słabość i bezbronność, ale także ze względu na ograniczoną kontrolę, jaką osoby spoza rodziny mogą sprawować nad postępowaniem rodziców w pierwszych latach życia dziecka.

Link do filmu obrazującego zaniedbywanie .

https://www.youtube.com/watch?v=BtkQw5fEpbc

ODLEGŁE SKUTKI PRZEMOCY

Przemoc , jak każde inne znaczące doświadczenie – odciska swój ślad w psychospołecznym funkcjonowaniu dziecka. Wpływa destrukcyjnie na cały póżniejszy proces jego rozwoju. Bycie dzieckiem krzywdzonym , oznacza mieć doświadczenia, które przerastają możliwości dziecka poradzenia sobie z nimi. Dzieci wychowujące się w rodzinach , w których dochodzi do aktów przemocy- cierpią , przeżywając lęk , brak poczucia bezpieczeństwa, samotnośći ciągły stan napięcia . Każdy rodzaj przemocy, której dziecko doświadczyło , pozostawia negatywne skutki na jego ciele i psychice, które uwidaczniają się również w życiu dorosłym. Im bliższa dziecku jest osoba , dokonująca aktów przemocy – tym trudniej poradzić sobie z jej następstwami. Niestety , niewiele osób spośród nas, dorosłych ma pełną świadomość , jak silne piętno wyciskają tego typu doświadczenia w psychice dziecka. Są one przyczyną wielu osobistych tragedii w życiu dorosłym.

Nowelizacja prawa karnego zaostrza kary za ciężkie przestępstwa wobec dzieci

11 kwietnia 2017 r. – prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację kodeksu karnego, która zaostrza kary za ciężkie przestępstwa przeciw życiu zdrowiu i wolności dzieci. Zmiany wejdą w życie 13 lipca br.

Zmiana w prawie jest potrzebna i od dawna wyczekiwana. Dziecko, jako osoba niepełnoletnia, wymaga szczególnej ochrony prawnej.

Dzięki nowelizacji zwiększono wymiar kar za przestępstwa wobec dzieci. Ciężki uszczerbek na zdrowiu  jest zbrodnią, znęcanie się nad  dzieckiem zagrożone karą do 8 lat pozbawienia wolności, w przypadku bezprawnego pozbawienia wolności, porzucenia i uprowadzenia, gdy pokrzywdzonym jest osoba nieporadna ze względu na wiek lub stan zdrowia, zwiększono wymiar kary do 12 lat pozbawienia wolności. Wprowadzono również karę do lat 3 pozbawienia wolności za niezawiadomienie organów ścigania o przestępstwach wymierzonych w dobro dziecka. Kwestia dotyczy:

  • przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności: zgwałcenie zbiorowe; wobec małoletniego poniżej lat 15; kazirodcze; ze szczególnym okrucieństwem,

  • wykorzystania bezradności,

  • wykorzystywania seksualnego małoletniego poniżej lat 15.

    Fundacja DAJEMY DZIECIOM SIŁĘ , zajmująca się oproblamatyką przemocy wobec dzieci – wobec wielu pytań, jakie otrzymywała ze strony mediów, profesjonalistów, rodziców, opiekunów, a także osób niepewnych, jak reagować, kiedy podejrzewają, że dziecku dzieje się krzywda – udziela podpowiadzi. Kierowanie się poniższymi wskazówkami pomoże postępować nie tylko zgodnie z obywatelskim obowiązkiem, ale i z obowiązkiem prawnym.

Jeżeli podejrzewasz, że dziecko jest ofiarą opisanych powyżej przestępstw, powiadom:

  • policję lub prokuraturę (najbliższy komisariat),

  • sąd rodzinny i opiekuńczy.

Możesz to zrobić osobiście lub napisać pismo. Ważne jest, aby podać w nim dane krzywdzonego dziecka, aby możliwe było podjęcie dalszych działań przez te organy.

Jeśli podejrzewasz, że dziecko jest krzywdzone w inny sposób:

  • Naucz się zwracać uwagę na objawy przemocy wobec dzieci – http://fdds.pl/tag/symptomy-krzywdzenia/,

  • Jeśli masz wątpliwości, porozmawiaj z kimś na temat sytuacji, która budzi Twoje podejrzenia,

  • Poinformuj dziecko o numerze bezpłatnego Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111,

  • Powiadom ośrodek pomocy społecznej,

  • Napisz wiadomość na adres: opiekun@fdds.pl – pomożemy Ci podjąć interwencję,

  • Możesz powiadomić policję lub prokuraturę,

  • Możesz także wysłać do sądu rodzinnego – nawet anonimowe – pismo z opisem sytuacji.

Czasem możesz nie mieć pewności, czy dziecko jest ofiarą krzywdzenia. Niepokojący wygląd i zachowanie dziecka mogą przecież nie mieć związku z krzywdzeniem – dzieci są posiniaczone, bo często się przewracają, małe dzieci często płaczą. Czasami po prostu nie chcesz wchodzić w konflikt z sąsiadami lub uważasz, że swoją interwencją dodatkowo pogorszysz sytuację dziecka. W takiej sytuacji wiele osób dochodzi do wniosku, że najlepiej będzie nie wtrącać się. To zła strategia.

Pamiętaj, że możesz być jedyną osobą, która zauważyła, że dziecko potrzebuje pomocy! Twoja reakcja jest bardzo ważna!

Przekazuję dodatkowo w tym miejscu informację na temat gdyńskich placówek , świadczących pomoc osobom doświadczającym przemocy .

Są to :

1. Ośrodek Interwencji Kryzysowej.

2. Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia.

Tel. 58 622 22 22

Gdynia , u. Biskupa Dominika 25

Można się do nich zwrócic z każdą TRUDNĄ , KRYZYSOWĄ SYTUACJĄ, Świadczą usługi całodobowo ! . Posiadają w swoich strukturach również hostel , dla osób , wobec których konieczne jest podjęcie natychmiastowej interwencji. W placówkach nie obowiązuje rejonizacja ani skierowanie.

Mariola Miszewska

W opracowaniu niniejszego artykułu korzystałam m.in.z informacji zamieszczonych na stronie fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.