Poczucie własnej wartości

POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI

Każdy Rodzic chciałby, żeby jego dziecko wyrosło na człowieka pewnego siebie, otwartego na wyzwania, osiągającego w swoim życiu wiele sukcesów na miarę swoich możliwości.. Aby stało się człowiekiem, który podchodząc do nowego zadania powie „spróbuję” a nie „ i tak poniosę klęskę”. Rodzice pragną wychować swoje dzieci tak, by były odporne na destrukcyjne przeżywanie porażek, czuły się ważne i kochane, umiały bronić swojego zdania i lubiły siebie. To wszystko może być udziałem dziecka, które będzie miało POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI.

Spróbujmy więc odpowiedzieć sobie czym jest poczucie własnej wartości czy też samoocena (nie wdając się w rozważania teoretyczne potraktujemy oba te wyrażenia jako jednoznaczne, używając ich zamiennie).

„Poczucie własnej wartości – to zaufanie do własnej umiejętności myślenia i radzenia sobie z wyzwaniami, jakie stawia przed nami życie. Wiara w nasze prawo do szczęścia, poczucie, że jest się wartościowym człowiekiem, zasługującym na miłość, uprawnionym do spełniania własnych potrzeb i realizacji pragnień oraz czerpania satysfakcji z efektów własnych starań.”

Poczucie własnej wartości jest niezmiernie istotne w świecie dziecka. To, w jaki sposób będzie funkcjonowało w społeczeństwie, zależy od tego, jak będzie ono postrzegało siebie. Pozytywna samoocena jest podstawą zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia. Co do tego zgodni są prawie wszyscy psycholodzy. W każdej książce dla rodziców podkreśla się ważność umacniania u dzieci poczucia własnej wartości.

Poczucie własnej wartości jest jedną z najważniejszych potrzeb człowieka.

Posiadanie właściwego pojęcia o sobie samym oraz adekwatnej samooceny własnych możliwości jest sprawą istotną dla wszystkich dzieci, a więc także niepełnosprawnych intelektualnie.

Poczucie własnej wartości opiera się na wierze we własne możliwości i szacunku do siebie. Jest:

• poczuciem pewności, że potrafimy stawić czoła podstawowym wyzwaniom,
• przekonaniem, że mamy prawo do szczęścia i powodzenia, że jesteśmy wartościowi, że zasługujemy na zaspokojenie swoich potrzeb i pragnień.

Samoocena stanowi zatem jedną z ważnych mechanizmów regulujących postępowanie człowieka i jego interakcje z otoczeniem społecznym.

Pozytywna ocena siebie warunkuje sprawne funkcjonowanie, zadowolenie z życia, poczucie szczęścia, zapewnia też wewnętrzny spokój. Natomiast negatywna samoocena zmniejsza aktywność, sprzyja niewykorzystaniu własnych możliwości i unikaniu trudniejszych zadań, często wywołuje poczucie winy, rozdrażnienie, zaburzenie wegetatywne, stałe uczucie zmęczenia, rozczarowanie, i lęk przed krytyką i odrzuceniem.

Wysokie poczucie własnej wartości przejawia się w:

• łatwości i uczciwości mówienia o osiągnięciach, ale też niepowodzeniach,
• łatwości wyrażania i przyjmowania komplementów, ciepłych uczuć i wdzięczności,
• otwartości na krytykę i swobodzie przyznawania się do błędów,
• łatwości i spontaniczności wypowiedzi oraz ruchów,
• harmonii między tym, co mówimy, robimy, jak wyglądamy, jak brzmi nasz głos, jak się poruszamy,
• postawie ciekawości i otwartości wobec nowych idei, doświadczeń i możliwości,
• swobodnym ujawnianiu uczucia lęku i niepewności,
• łatwości asertywnego wyrażania siebie,
• umiejętności zachowania godności i harmonii w obliczu stresu.

 !!!

Badania pokazują, że najważniejszym źródłem pojawiającej się samooceny małego dziecka są rodzice (a dokładniej ich postawy wychowawcze), którzy podczas codziennych kontaktów z dzieckiem modelują jego sposób myślenia o sobie. Najważniejszy okres w życiu dziecka to pierwsze 5, 6 lat, to właśnie wtedy buduje się jego spojrzenie na świat, ocena swoich możliwości, zdanie na temat własnego ja, samoakceptacja bądź jej brak.

Wiara we własne możliwości i przewidywanie raczej sukcesu niż porażki to bezcenne fundamenty, które mogą dać dzieciom mądrzy rodzice.

Jakie zachowania postawy rodziców wpływają zatem na budowanie się poczucia własnej wartości ?

Dziecko, które często słyszy, że wszystko robi źle, wyciągnie wniosek, że to prawda i będzie tak myślało o sobie, gdy dorośnie. Najważniejszym elementem budowania poczucia wartości dzieci jest bezwarunkowa miłość, poczucie bezpieczeństwa i akceptacja rodziców, niepodważalna świadomość dziecka, że niezależnie od tego co zrobi jest kochane ( odsyłam do „Kącika Psychologa” część I i II). Rodzic z prawidłową postawą odróżnia czyny dziecka od jego samego – inaczej przecież brzmi – jesteś głupi, a inaczej: nie podoba mi się twoje zachowanie w stosunku do małego brata. Trzeba pamiętać, by nie stawiać dziecku wymagań ponad jego możliwości – to najkrótsza droga do podkopywania wiary w siebie. Podobnie jak ograniczanie dziecięcych marzeń (bo i tak się nie spełnią), roztrząsanie niepowodzeń (przypomnij sobie jak ostatnio rozlałeś to mleko) i zauważanie tylko błędów w postępowaniu dziecka (jeden guzik nie zapięty).

Podstawą poczucia własnej wartości u dziecka jest również przekonanie, że może polegać na sobie.

Często niepotrzebnie lękliwy i niedowartościowany w dorosłym życiu rodzic przekazuje taką postawę wobec życia, świata i innych swojemu dziecku – uważaj, nie podchodź, nie dotykaj. Nie pozwalając odkrywać świata zaburzamy naturalną ciekawość, która jest ważnym etapem rozwoju dziecka i motorem jego nauki. Gdy dziecko wchodzi na drabinkę na placu zabaw nie warto krzyczeć – „uważaj” tylko wspierać dziecko, podtrzymywać, mówić – „dasz radę”. Sytuacje w których doświadcza ono własnej sprawczości (nawet w wykonywaniu drobnych czynność), pokazują mu, że ma ono wpływ na swoje życie. Świat jest pełen niebezpieczeństw – to prawda, ale stawia też przed dziećmi wiele możliwości i wyzwań. Dobrze by słowo – uważaj, bądź ostrożny było zarezerwowane dla naprawdę trudnych i zagrażających sytuacji.

Samoocena formuje się przez całej nasze życie. Powodzenia, porażki, kontakty z innymi ludźmi a także opinie na nasz temat kształtują w nas poziom poczucia własnej wartości. Ważne jest wobec tego, w jaki sposób będziemy ją rozwijać u naszych dzieci od ich najmłodszych lat.

RODZICU PAMIĘTAJ WIĘC:

• bądź dla swojego dziecka wsparciem,
• chwal za wysiłek, a nie za efekty,
• pomóż odkrywać talenty swojego dziecka,
• nie stawiaj wygórowanych wymagań, które dziecko nie może spełnić,
• stwarzaj sytuacje w których dziecko będzie mogło się sprawdzić,
• pomóż dziecku równoważyć swoje słabości, przez maksymalne wykorzystanie jego silnych stron. Trzeba pomóc dziecku znaleźć swoje silne strony i nauczyć go wykorzystywać je dla zdobycia satysfakcji,
• błędy to elementy procesu nauczania – każdy ma do nich prawo,
• wymagaj od dziecka posłuszeństwa, ale tylko według ustalonych wcześniej reguł i zasad. Wszelkie drwiny, wyśmiewanie, brak szacunku, groźby cofnięcia miłości i odrzucenie osłabiają poczucie własnej wartości dziecka,
• porażki to część życia, nie chroń przed nimi dziecko ale pomóż mu je przeżywać,
• lęk przed światem i ludźmi nie pozwala na satysfakcjonujące życie nawet maluchowi,
• mów jak najczęściej co zrobiło dobrze, nie koncentruj się na błędach,
• pobłażliwość i nadmierna surowość to klucz do wychowania dziecka z niskim poczuciem wartości,
• daj dziecku prawo do podejmowania decyzji na miarę swoich lat ii przeżycia ich ewentualnych konsekwencji,
• nie myl ostrożności z zaszczepianiem w dziecku strachu.

To od rodziców w znacznej mierze zależy, czy dziecko będzie śmiało podejmowało coraz trudniejsze zadania na miarę swoich możliwości i wierzyło we własne siły czy też będzie szło przez życie z poczuciem niepewności i lękliwości.

Droga Mamo, Tato – sprawcie, aby Wasze dziecko wierzyło w siebie, aby jego samoocena była siłą napędową w kontaktach z innymi ludźmi, aby na co dzień wypowiadało słowa:

Potrafię, dam radę, na pewno mi się uda !!!

Mariola Miszewska
psycholog szkolny